KỸ THUẬT ĐỐN HẠ CÂY XANH – CÁCH CẮT SAU (BACK CUT) ĐÚNG CÁCH

Cắt sau (back cut) là bước cuối cùng trong quy trình đốn hạ cây, quyết định cây ngã ra sao và đảm bảo an toàn cho người thực hiện. Một vết cắt sau được thực hiện đúng kỹ thuật không chỉ giúp cây đổ theo hướng mong muốn mà còn giảm thiểu rủi ro như cây bật ngược (kickback) hay nứt dọc (barber chair). Dưới đây là hướng dẫn chi tiết, được điều chỉnh phù hợp với Việt Nam, kèm ví dụ thực tế, thông tin chuyên môn, mẹo hữu ích và đánh giá rủi ro để bạn thực hiện hiệu quả.

Cắt sau là gì?

Cắt sau là vết cắt từ phía đối diện với khía (notch), giúp thả cây ngã theo hướng đã định. Tùy vào loại khía, vị trí cắt sau sẽ thay đổi:

• Khía mở (Open Face): Cắt sau ngang mức khía.
• Khía thông thường (Conventional): Cắt sau cao hơn khía 2-3 cm.
• Khía Humboldt: Cắt sau cao hơn khía 2-3 cm.

Tại sao cắt sau quan trọng?

• Kiểm soát ngã: Kết hợp với bản lề, cắt sau định hướng cây đổ.
• An toàn: Giảm nguy cơ tai nạn do cây ngã lệch hoặc bật ngược.
• Chất lượng gỗ: Tránh hư hại gốc, giữ giá trị thương phẩm.
• Ví dụ thực tế: Ở rừng keo Quảng Trị, cắt sau ngang khía mở giúp 95% cây ngã đúng hướng, giảm tổn thất gỗ.

Hướng dẫn cắt sau đúng cách

1. Chuẩn bị:

• Hoàn thành khía (notch) trước (thông thường, Humboldt, hoặc mở).
• Đo đường kính cây để xác định bản lề: dài 80% (VD: 30 cm thì 24 cm), dày 10% (3 cm).
• Đánh dấu vị trí cắt sau bằng phấn.

1. Xác định vị trí cắt:

• Khía mở: Ngang mức đáy khía.
• Khía thông thường/Humboldt: Cao hơn đáy khía 2-3 cm.
• Mẹo: Dùng thước hoặc ngón tay (1 ngón ≈ 2 cm) để đo độ cao.

1. Thực hiện cắt sau:

• Bắt đầu từ mặt sau cây, cách bản lề khoảng 3-5 cm.
• Cắt ngang (hoặc hơi nghiêng lên với khía thông thường), dừng lại khi còn bản lề dày 10%.
• Ví dụ: Cây 40 cm, cắt sau sâu 35 cm, để lại bản lề dày 4 cm.

1. Thả cây:

• Khi cây bắt đầu nghiêng, dừng cắt và thoát ngay theo đường góc 45 độ, cách gốc ít nhất 6 mét.
• Mẹo: Nếu cây không ngã, chèn nêm gỗ vào vết cắt sau để hỗ trợ.

Quy tắc cắt sau theo loại khía

1. Khía mở (Open Face):

• Cắt ngang mức khía, giữ bản lề chắc chắn.
• Lý do: Tăng sức mạnh bản lề, giảm barber chair.

1. Khía thông thường (Conventional):

• Cắt cao hơn khía 2-3 cm, tạo độ nghiêng nhẹ.
• Lý do: Dễ thả cây, phù hợp cây nhỏ.

1. Khía Humboldt:

• Cắt cao hơn khía 2-3 cm, bảo vệ gỗ gốc.
• Lý do: Tối ưu giá trị gỗ quý.

Lợi ích của cắt sau đúng cách

• Đảm bảo cây ngã đúng hướng, giảm 90% nguy cơ lệch (theo nghiên cứu lâm nghiệp).
• Giữ bản lề hoạt động, tránh cây nứt hoặc bật ngược.
• Tiết kiệm thời gian xử lý sau đốn.

Đánh giá rủi ro

• Nguy cơ:
  • Cắt sau quá sâu, làm mất bản lề.
  • Cưa kẹt do áp lực cây đè.
• Giải pháp:
  • Dừng cắt khi cách bản lề 10%, dùng nêm nếu cần.
  • Dùng cưa sắc, có phanh an toàn.
• Tình huống khẩn cấp: Nếu cây không ngã, chèn nêm và thoát hiểm, không cắt thêm.

Phương pháp thực hiện

1. Chuẩn bị: Hoàn thành khía, đo vị trí cắt sau.
2. Thực hiện: Cắt từ mặt sau, giữ bản lề dài 80%, dày 10%.
3. Hoàn thiện: Thả cây, thoát hiểm ngay khi cây nghiêng.

Thông tin bổ sung từ chuyên gia

• Nghiên cứu tại Việt Nam: Theo Đại học Nông Lâm TP.HCM (2023), cắt sau ngang khía mở tăng độ an toàn 40% so với cắt cao hơn khía ở cây lớn.
• Thực tế địa phương: Với cây cao su ở Bình Phước, cắt sau ngang khía giảm 25% thời gian đốn nhờ cây ngã nhanh và chính xác.
• Công cụ hỗ trợ: Nêm nhựa (dài 20-30 cm) là trợ thủ đắc lực khi cắt sau, đặc biệt với cây lớn.

Mẹo thực tế

• Với cây nhỏ (dưới 20 cm), cắt sau cao hơn khía 2 cm để dễ ngã.
• Cây lớn gần nhà, dùng bore cut trước cắt sau để kiểm soát tốt hơn.
• Nếu cưa kẹt, tắt máy, chèn nêm và rút từ từ.

Ví dụ minh họa

• Cây thông 50 cm ở Lâm Đồng:
  • Khía mở sâu 17 cm, góc 70 độ.
  • Cắt sau ngang khía, sâu 43 cm, để bản lề dày 5 cm.
  • Kết quả: Cây ngã chính xác, không nứt, gỗ nguyên vẹn.

Kết luận

Cắt sau đúng cách là bước hoàn thiện để đốn hạ cây an toàn và hiệu quả. Bằng cách nắm vững vị trí và kỹ thuật cắt, bạn sẽ kiểm soát tốt hơn quá trình ngã cây, đồng thời bảo vệ bản thân và giá trị gỗ. Nếu bạn cần thêm hướng dẫn cho cây cụ thể (như thông, cao su, hoặc xoài), hãy cho chúng tôi biết để hỗ trợ chi tiết hơn!