QUY TRÌNH THAO TÁC CHUẨN (SOP): CẮT TỈA CÂY BÓNG MÁT ĐÔ THỊ

Mục đích và phạm vi

Quy trình cắt tỉa cây bóng mát đô thị nhằm:

• Định hướng cho cây phát triển cân đối, khỏe mạnh
• Tạo hình dáng, kích thước, cấu trúc cành lá phù hợp với không gian đô thị
• Hạn chế cây đổ ngã, gãy cành, đảm bảo an toàn cho người và tài sản
• Nâng cao giá trị thẩm mỹ và cảnh quan đô thị

Yêu cầu kỹ thuật và thẩm mỹ

Yêu cầu về kỹ thuật

• Đảm bảo an toàn: Tán cây nhẹ, cân đối, cành khô/yếu được cắt bỏ
• Phù hợp đặc điểm sinh trưởng của từng loài cây (thường xanh/rụng lá)
• Phù hợp giai đoạn sinh trưởng (cây non, trưởng thành, già cỗi)
• Cắt tỉa phải đúng tỷ lệ, đảm bảo tán cây cân đối, hài hòa

Yêu cầu về thẩm mỹ

• Đảm bảo sự hài hòa về tỷ lệ chiều cao vút ngọn, chiều cao dưới cành
• Tạo đường kính tán lá cân đối
• Tạo sự tương đồng giữa các cây trong cùng không gian đô thị

Các nguyên nhân gốc rễ cần giải quyết

1. Thiếu kiến thức chuyên môn: Nhân viên cắt tỉa thiếu hiểu biết về đặc tính sinh học của cây
2. Thiếu quy trình chuẩn: Không có quy trình thống nhất dẫn đến cắt tỉa tùy tiện
3. Thiếu nguồn lực: Hạn chế về ngân sách, thiết bị và nhân lực chuyên nghiệp
4. Tần suất cắt tỉa không đều: Cây không được cắt tỉa định kỳ hoặc quá lâu mới cắt tỉa
5. Thiếu giám sát: Không có hệ thống kiểm tra, đánh giá sau khi cắt tỉa
6. Cây già cỗi, suy thoái: Nhiều cây đã già, sâu mục thân gốc, thối rễ, không còn khả năng chống đỡ

Chuẩn bị trước khi cắt tỉa

1. Đánh giá và lập kế hoạch

• Khảo sát và đánh giá hiện trạng cây xanh
• Lập hồ sơ, lý lịch từng cây (chiều cao, đường kính thân, tình trạng sức khỏe)
• Xác định các cây cần ưu tiên cắt tỉa (cây có nguy cơ đổ gãy cao, cây ảnh hưởng đến công trình)
• Xây dựng kế hoạch cắt tỉa chi tiết, trong đó nêu rõ:
  • Thời gian thực hiện
  • Danh sách cây cần cắt tỉa
  • Mức độ cắt tỉa cho từng cây
  • Phương pháp cắt tỉa phù hợp

2. Chuẩn bị nhân lực và thiết bị

• Tổ thực hiện cắt tỉa cây gồm: 1 tổ trưởng, 1 tổ phó (an toàn viên) và các công nhân
• Đảm bảo nhân viên được đào tạo về kỹ thuật cắt tỉa và an toàn lao động khi làm việc trên cao
• Chuẩn bị đầy đủ thiết bị:
  • Xe nâng, xe cẩu, thang nâng
  • Cưa máy, kéo cắt cành, cưa tay
  • Dụng cụ bảo hộ: đai an toàn, mũ bảo hiểm, găng tay, kính bảo hộ
  • Dụng cụ sơ cứu
  • Biển báo, dây chắn để phân luồng giao thông

3. Thông báo và phối hợp

• Thông báo kế hoạch cắt tỉa cho cơ quan chức năng và cộng đồng dân cư
• Đối với khu dân cư: Công bố phương án cắt tỉa ít nhất 10 ngày trước khi thực hiện
• Phối hợp với cơ quan điện lực nếu cắt tỉa gần đường dây điện
• Phối hợp với cảnh sát giao thông nếu ảnh hưởng đến giao thông đường bộ

Quy trình cắt tỉa cây

1. Chuẩn bị hiện trường

• Đặt biển báo “Đang thi công” tại hai đầu khu vực cắt tỉa
• Căng dây chắn và cử 2 người cảnh giới để hướng dẫn, phân luồng giao thông
• Kiểm tra an toàn thiết bị và dụng cụ trước khi sử dụng
• Tổ phó (an toàn viên) kiểm tra an toàn về dụng cụ và cảnh giới trước khi tiến hành

2. Đánh giá cây trước khi cắt tỉa

• Quan sát tổng thể cây để xác định các cành cần cắt tỉa
• Xác định các cành khô, cành bệnh, cành chết, cành mọc chồng chéo
• Xác định cấu trúc tán lá và xác định các cành chính cần giữ lại
• Đánh dấu các cành cần cắt tỉa

3. Thực hiện cắt tỉa theo từng loại hình

a. Cắt tỉa vén tán, nâng cao vòm lá, cắt cành khô, gỡ phụ sinh:

• Tần suất: 2 lần/năm (cắt tỉa lần 2 không quá 30% khối lượng cành cắt so với lần 1)
• Đối với cây loại 1 (cây nhỏ): Cắt tẩy chồi, cành nhỏ xòa thấp cản trở giao thông, cành mọc xiên trong tán
• Thực hiện cắt tỉa từ trên xuống dưới, từ ngoài vào trong theo nguyên tắc “đi ba cắt một” để đảm bảo độ thông thoáng

b. Cắt tỉa làm thưa tán, thấp tán, hạ độ cao:

• Loại bỏ bớt tán lá để giảm sức cản của gió, tránh cây bị đổ khi gió lớn
• Xác định các cành chính của cây và cắt tỉa các cành phụ phát triển chồng chéo
• Đối với cây loại 2 và loại 3 (cây lớn): Cắt tỉa làm thưa, nâng cao vòm lá, khống chế chiều cao định hướng phát triển tán cây
• Cắt ngọn nếu cần thiết, nhưng chỉ cắt ít nhất 1/4 – 1/3 độ lớn của các cành cây to bị loại bỏ

4. Kỹ thuật cắt tỉa đúng cách

• Sử dụng phương pháp cắt tỉa “ba nhát cắt” đối với cành to:
  • Nhát cắt thứ nhất: Cách gốc cành 30-40cm, cắt từ dưới lên 1/3 đường kính cành
  • Nhát cắt thứ hai: Cách nhát cắt thứ nhất 5-10cm về phía ngoài, cắt từ trên xuống đến khi cành gãy
  • Nhát cắt thứ ba: Cắt sát gốc cành, tạo góc cắt phù hợp để nước không đọng trên vết cắt
• Đối với cành nhỏ: Cắt bằng một nhát cắt sắc, sạch
• Cắt đúng góc: Không cắt quá sát hoặc quá xa gốc cành
• Đảm bảo bề mặt cắt nhẵn, không làm nứt vỏ cây

5. Xử lý vết cắt

• Vết cắt có đường kính >2cm: Bôi thuốc sát trùng, sau đó sơn phủ bằng sơn chuyên dụng hoặc hắc ín^[2]
• Đối với cành bị nứt cần giữ lại: Bôi thuốc sát trùng, sau đó dùng băng keo chuyên dụng quấn lại
• Vệ sinh dụng cụ cắt tỉa sau mỗi cây để tránh lây lan bệnh

Kỹ thuật cắt tỉa theo từng loại cây

1. Cây thường xanh (như cây xà cừ, cây me)

• Thời điểm cắt tỉa: Quanh năm, tốt nhất là mùa xuân hoặc đầu hè
• Mức độ cắt tỉa: Không cắt quá 1/4 tổng lượng lá
• Lưu ý: Không cắt tỉa mạnh vào mùa đông để tránh cây bị sốc nhiệt

2. Cây rụng lá (như cây bàng, phượng)

• Thời điểm cắt tỉa: Nên cắt tỉa vào mùa đông khi cây rụng lá (dễ quan sát cấu trúc cành)
• Mức độ cắt tỉa: Có thể cắt tỉa mạnh hơn so với cây thường xanh
• Lưu ý: Cắt tỉa trước khi cây ra lá non vào mùa xuân

3. Cây có hoa (như cây ban, hoa sữa)

• Thời điểm cắt tỉa: Sau khi cây ra hoa và tàn hoa
• Mức độ cắt tỉa: Cắt tỉa nhẹ, chủ yếu loại bỏ cành yếu, cành chết
• Lưu ý: Không cắt tỉa trước mùa hoa nở để không làm giảm lượng hoa

Xử lý sau khi cắt tỉa

1. Thu dọn hiện trường

• Thu gom toàn bộ cành, lá đã cắt tỉa
• Vận chuyển đến địa điểm quy định, không để rác thải tại hiện trường
• Có thể xử lý tại chỗ bằng cách nghiền nhỏ để làm phân hữu cơ

2. Đánh giá sau cắt tỉa

• Kiểm tra tổng thể cây sau khi cắt tỉa
• Đảm bảo tính thẩm mỹ và an toàn của cây
• Ghi chép lại các thông tin: ngày cắt tỉa, kỹ thuật áp dụng, tình trạng cây sau cắt tỉa

3. Lấy xác nhận

• Lấy xác nhận của chính quyền địa phương hoặc chủ đầu tư sau khi hoàn thành
• Thông báo đến đơn vị quản lý để cấp điện trở lại (nếu có cắt điện)
• Dỡ bỏ biển cảnh giới, rào chắn tại khu vực đã hoàn thành

Quản lý và giám sát

1. Phân công trách nhiệm

• Đối với công viên, đường phố: Trách nhiệm thuộc về đơn vị quản lý cây xanh đô thị
• Đối với khu dân cư: Trách nhiệm thuộc về đơn vị quản lý (Ban quản lý, công ty dịch vụ)
• Thành lập tổ giám sát chất lượng cắt tỉa

2. Quy trình phê duyệt

Cắt tỉa thông thường:

• Do đơn vị quản lý cây xanh đô thị tự quyết định và thực hiện

Cắt tỉa lớn (hơn 10 cây):

• Lập phương án cắt tỉa chi tiết
• Niêm yết công khai phương án ít nhất 10 ngày
• Lấy ý kiến người dân (đối với khu dân cư)
• Trình cơ quan quản lý cấp trên phê duyệt

3. Kiểm tra và xử lý vi phạm

• Thường xuyên kiểm tra việc thực hiện cắt tỉa
• Xử lý nghiêm các trường hợp cắt tỉa không đúng kỹ thuật hoặc không có phép
• Ghi nhận và đánh giá các đơn vị thực hiện cắt tỉa

Giải quyết các vấn đề thường gặp

1. Cây bị cắt tỉa quá mức

Nguyên nhân:

• Thiếu kiến thức chuyên môn
• Không tuân thủ quy trình kỹ thuật

Giải pháp:

• Tăng cường bón phân, tưới nước để cây phục hồi
• Theo dõi và chăm sóc đặc biệt trong 6 tháng sau khi cắt tỉa
• Đào tạo lại nhân viên cắt tỉa

2. Cây không được cắt tỉa định kỳ

Nguyên nhân:

• Thiếu nguồn lực (nhân lực, kinh phí)
• Thiếu kế hoạch dài hạn

Giải pháp:

• Xây dựng kế hoạch cắt tỉa định kỳ (2 lần/năm)
• Phân bổ ngân sách hợp lý cho hoạt động cắt tỉa
• Áp dụng công nghệ để theo dõi lịch cắt tỉa

3. Cây già cỗi, sâu bệnh

Nguyên nhân:

• Cây đã vượt quá tuổi thọ sinh học
• Môi trường đô thị không phù hợp
• Thiếu chăm sóc định kỳ

Giải pháp:

• Đánh giá mức độ an toàn của cây
• Thay thế cây nếu có nguy cơ cao
• Tăng cường chăm sóc, bón phân, phòng trừ sâu bệnh

Kết luận

Việc cắt tỉa cây bóng mát đô thị đúng kỹ thuật không chỉ mang lại giá trị thẩm mỹ mà còn đảm bảo an toàn cho người dân và công trình. Quy trình cắt tỉa cần được thực hiện bởi đội ngũ chuyên nghiệp, có kiến thức và kỹ năng phù hợp. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình kỹ thuật, đảm bảo an toàn lao động và bảo vệ môi trường sẽ góp phần xây dựng hệ thống cây xanh đô thị bền vững, khỏe mạnh và an toàn.