QUY TRÌNH CẮT TỈA CÂY XANH ĐƯỜNG PHỐ

Mục đích và Phạm vi áp dụng

Quy trình này nhằm hướng dẫn chi tiết việc cắt tỉa cây bóng mát đô thị, đảm bảo:

• Định hướng phát triển cây cân đối, khỏe mạnh, phù hợp với không gian đô thị
• Hạn chế cây đổ ngã, gãy cành, đảm bảo an toàn cho người và tài sản
• Duy trì tính thẩm mỹ và cảnh quan đô thị
• Tăng cường sức khỏe và tuổi thọ của cây

Phân loại cây bóng mát

1. Theo thời gian trồng và kích thước:

• Cây mới trồng: Từ 90 ngày đến 2 năm sau khi trồng
• Cây loại 1: Chiều cao ≤ 8m, đường kính gốc < 20cm
• Cây loại 2: Chiều cao ≤ 12m, đường kính gốc từ 20-50cm
• Cây loại 3: Chiều cao > 12m hoặc đường kính gốc > 50cm

2. Cách đo:

• Đường kính cây được đo trên thân tại vị trí 1m so với mặt đất
• Chiều cao vút ngọn: Từ gốc đến đỉnh sinh trưởng của cây
• Chiều cao dưới cành: Từ gốc đến điểm phân cành lớn đầu tiên

Yêu cầu về nhân sự và trang thiết bị

1. Nhân sự:

• Đơn vị thực hiện phải có năng lực về trang thiết bị, chuyên môn, kinh nghiệm
• Cán bộ, công nhân phải được tập huấn, bồi dưỡng kiến thức về kỹ thuật cắt tỉa và an toàn lao động
• Mỗi tổ thi công gồm: 1 tổ trưởng, 1 tổ phó (an toàn viên), và các công nhân thực hiện nhiệm vụ cụ thể

2. Trang thiết bị:

• Thiết bị cơ giới: Xe nâng, xe cẩu, cưa máy, v.v.
• Dụng cụ cắt tỉa: Cưa tay, kéo cắt cành, dao cắt tỉa, v.v.
• Thiết bị an toàn: Dây an toàn, mũ bảo hiểm, găng tay, kính bảo hộ
• Thiết bị cảnh báo: Biển báo, dây chắn, cờ hiệu, còi báo động

Quy trình thực hiện

A. Chuẩn bị trước khi cắt tỉa

1. Khảo sát và lập kế hoạch:

• Đánh giá tổng thể cây để xác định các cành cần cắt tỉa
• Xem xét đặc điểm sinh trưởng của loài cây (thường xanh, rụng lá)
• Xác định giai đoạn sinh trưởng của cây (non, trưởng thành, già cỗi)
• Xác định mục tiêu cắt tỉa: vén tán, nâng cao vòm lá, làm thưa tán, v.v.
• Lập phương án cắt tỉa chi tiết, xác định cụ thể cành cần cắt

2. Chuẩn bị khu vực làm việc:

• Đặt biển báo thi công ở hai đầu đường hoặc khu vực cắt cành
• Căng dây chắn đường và cử 2 người cảnh giới bằng cờ, còi
• Phân luồng giao thông nếu cần thiết

3. Kiểm tra an toàn:

• Tổ phó (an toàn viên) kiểm tra dụng cụ và điều kiện an toàn trước khi bắt đầu
• Đảm bảo tất cả thành viên đội đã mặc trang phục bảo hộ đầy đủ
• Báo cáo tổ trưởng khi đủ điều kiện an toàn để bắt đầu công việc

B. Thực hiện cắt tỉa

1. Nguyên tắc cắt tỉa chung:

• Tuân thủ nguyên tắc: “Trước tổng thể sau chi tiết, trước lớn sau nhỏ, trước trên sau dưới, trước trong sau ngoài, bỏ yếu giữ mạnh, bỏ già giữ mới”
• Cắt tỉa đảm bảo tỷ lệ cân đối, hài hòa về chiều cao vút ngọn, chiều cao dưới cành, đường kính tán cây
• Tránh cắt quá mức (đường kính không nên quá 5cm)

2. Quy trình cắt tỉa theo loại cây:

a) Đối với cây loại 1:

• Tập trung vào cắt tẩy chồi, cành nhỏ xòa thấp cản trở giao thông
• Loại bỏ cành mọc xiên trong tán
• Quy trình thực hiện:
  • Một công nhân điều chỉnh thùng nâng vào sát cành cắt
  • Một công nhân sử dụng cưa máy để cắt cành
  • Một người giữ cành sau khi cắt rời và thả xuống đất an toàn
  • Tiếp tục cắt tỉa các cành còn lại để làm thưa và nâng cao vòm lá

b) Đối với cây loại 2 và loại 3:

• Cắt tỉa làm thưa, nâng cao vòm lá
• Khống chế chiều cao, định hướng phát triển tán cây trong không gian
• Loại bỏ tán lá để giảm sức cản của gió, tránh cây đổ khi gió lớn
• Cắt bỏ các cành chồng chéo, giúp cây tập trung nuôi dưỡng các cành chính
• Loại bỏ các cành khô, cành chết, cành bệnh, và các cây ký sinh (dây tơ hồng, tầm gửi, đa, đề, sanh, si, cây lan…)

3. Kỹ thuật cắt tỉa cành:

• Cắt theo trình tự: Trước cắt cành lớn, sau cắt cành nhỏ
• Trước tiên loại bỏ cành bệnh, cành khô, cành gãy, sau đó mới cắt cành trong tán, cành chéo, cành mọc thẳng đứng
• Đối với cành ngắn: Cắt phải bằng phẳng, không để lại chỗ lồi ra
• Đối với cành dài: Cắt làm nhiều đoạn để tránh xé vỏ thân cây
• Cắt sát thân cây nhưng không làm tổn thương vòng nổi của cành
• Cắt cành đúng góc để nước không đọng lại gây mục thân
• Đảm bảo cắt thẳng, không làm nứt vỏ cây

C. Xử lý sau khi cắt tỉa

1. Xử lý vết cắt:

• Vết cắt phải bằng phẳng, không bị nứt vỡ
• Đối với vết cắt lớn (đường kính > 2cm): Quét thuốc sát trùng và sơn phủ màu xanh để bảo vệ
• Đối với cành bị gãy nhưng cần bảo tồn: Bôi thuốc sát trùng tại chỗ gãy, dùng băng keo chống nước quấn cố định

2. Xử lý cành và lá cắt:

• Thu gom toàn bộ cành, lá cắt tỉa
• Vận chuyển ra khỏi khu vực hoặc xử lý tại chỗ (nghiền nhỏ làm phân bón)
• Làm sạch khu vực làm việc, không để rơi vãi cành lá gây mất mỹ quan và an toàn giao thông

3. Kiểm tra cuối cùng:

• Kiểm tra lại toàn bộ cây sau khi cắt tỉa
• Đánh giá hình dáng, cân đối của tán cây
• Kiểm tra các vết cắt đã được xử lý đúng cách
• Đảm bảo không còn cành nguy hiểm có thể gãy đổ

D. Thời gian và tần suất cắt tỉa

1. Tần suất cắt tỉa:

• Cắt tỉa vén tán, nâng cao vòm lá: 2 lần/năm
• Cắt tỉa lần 2 không quá 30-35% khối lượng cành cắt so với lần 1

2. Thời điểm cắt tỉa:

• Cây thường xanh: Có thể cắt tỉa quanh năm, tốt nhất vào mùa xuân hoặc đầu hè
• Cây rụng lá: Nên cắt tỉa trong mùa đông khi cây ở trạng thái ngủ đông
• Cây không chịu lạnh: Nên cắt tỉa vào đầu xuân
• Cây ra hoa: Cắt tỉa sau khi hoa tàn
• Tránh cắt tỉa mạnh trong mùa hè hoặc mùa thu khi cây đang phát triển mạnh

Xử lý các tình huống đặc biệt

1. Cây bị sâu bệnh:

• Đánh giá mức độ nhiễm bệnh trước khi cắt tỉa
• Cắt bỏ hoàn toàn các cành bị nhiễm bệnh nặng
• Khử trùng dụng cụ cắt tỉa sau mỗi lần cắt để tránh lây lan bệnh
• Xử lý cành bị nhiễm bệnh riêng, không trộn lẫn với cành khỏe mạnh

2. Cây sau bão hoặc thiên tai:

• Ưu tiên xử lý các cành gãy, cành treo có nguy cơ rơi
• Cắt gọn các vết gãy để tránh nước mưa thấm vào gây thối
• Đánh giá mức độ nghiêng của cây, có biện pháp chống đỡ nếu cần
• Không nên cắt tỉa quá nhiều cùng lúc đối với cây đã bị tổn thương

3. Cây ảnh hưởng đến công trình:

• Đánh giá mức độ ảnh hưởng và nguy cơ tiềm ẩn
• Lựa chọn phương án cắt tỉa phù hợp, tránh cắt quá mạnh
• Xem xét khả năng di dời hoặc thay thế cây nếu không thể giải quyết bằng cắt tỉa
• Phối hợp với đơn vị quản lý công trình để có giải pháp tối ưu

Các vấn đề khác và giải pháp

1. Vấn đề: Cây phát triển không cân đối

• Nguyên nhân gốc rễ: Cắt tỉa không đồng đều, thiếu định hướng phát triển từ giai đoạn cây non
• Giải pháp: Lập kế hoạch cắt tỉa dài hạn, xác định hình dáng mong muốn, cắt tỉa đều đặn và nhất quán

2. Vấn đề: Cây dễ gãy đổ khi có gió bão

• Nguyên nhân gốc rễ: Tán cây quá dày, lực cản gió lớn; hoặc cắt tỉa quá mạnh làm suy yếu cấu trúc cây
• Giải pháp: Cắt tỉa làm thưa tán đều đặn, loại bỏ cành yếu, duy trì cấu trúc cây cân đối

3. Vấn đề: Cây bị suy yếu sau khi cắt tỉa

• Nguyên nhân gốc rễ: Cắt tỉa quá nhiều cùng lúc, chọn sai thời điểm, hoặc kỹ thuật cắt không đúng
• Giải pháp: Tuân thủ quy tắc không cắt quá 30% tán cây trong một lần, chọn đúng thời điểm cắt tỉa theo loại cây

4. Vấn đề: Vết cắt dễ nhiễm bệnh

• Nguyên nhân gốc rễ: Công cụ cắt tỉa không sạch, vết cắt không phẳng, hoặc không xử lý vết cắt sau khi cắt tỉa
• Giải pháp: Khử trùng dụng cụ trước khi sử dụng, đảm bảo vết cắt phẳng sạch, xử lý vết cắt bằng thuốc sát trùng

5. Vấn đề: Cắt tỉa không đúng kỹ thuật (quá mức)

• Nguyên nhân gốc rễ: Thiếu kiến thức chuyên môn, áp lực từ yêu cầu không hợp lý (như muốn giảm chiều cao quá nhiều)
• Giải pháp: Đào tạo đội ngũ kỹ thuật, tuân thủ quy trình kỹ thuật, giáo dục người dân về tác hại của việc cắt tỉa quá mức

Kiểm soát chất lượng

Tiêu chí đánh giá:

• Tính thẩm mỹ: Cây có hình dáng cân đối, hài hòa với cảnh quan
• Tính an toàn: Không còn cành khô, cành yếu, cành mọc chéo nguy hiểm
• Tính kỹ thuật: Vết cắt phẳng, đúng vị trí, đã được xử lý đúng cách
• Vệ sinh môi trường: Khu vực cắt tỉa sạch sẽ, không còn cành lá thải

Quy trình kiểm tra:

• Kiểm tra ngay sau khi hoàn thành công việc cắt tỉa
• Đánh giá sau 2-4 tuần để xem phản ứng của cây
• Đánh giá dài hạn sau 3-6 tháng để theo dõi sự phát triển của cây

Lưu ý quan trọng

• Việc cắt tỉa cây là căng thẳng đối với cây, nên hạn chế cắt tỉa quá mức (không quá 5cm đường kính)
• Luôn xem xét bối cảnh tổng thể khi cắt tỉa, bao gồm đặc điểm sinh trưởng của cây và môi trường xung quanh
• Ủy thác công việc cho người có trình độ và chuyên môn sẽ mang lại hiệu quả kinh tế dài hạn
• Cắt tỉa sai (như cắt tỉa quá mạnh) có thể gây thiệt hại lâu dài và giảm tuổi thọ của cây

Quy trình này cần được cập nhật định kỳ theo các tiến bộ kỹ thuật mới và điều kiện thực tế tại địa phương.