KỸ THUẬT DỊCH CHUYỂN, CHĂM SÓC CÂY BÓNG MÁT

Khái niệm và ứng dụng

Dịch chuyển cây bóng mát là một kỹ thuật phức tạp, được thực hiện khi cần di dời cây xanh để phục vụ cho công trình xây dựng, điều chỉnh không gian cảnh quan, hoặc bảo tồn cây lâu năm có giá trị sinh thái và thẩm mỹ. Quá trình này đòi hỏi kỹ thuật chuyên sâu nhằm đảm bảo cây được vận chuyển an toàn, hạn chế tối đa tổn thương hệ rễ, thân và tán cây, từ đó duy trì tỷ lệ sống sót và phục hồi nhanh chóng sau khi trồng lại.

Các loại cây thường được dịch chuyển:

• Cây trưởng thành (Đường kính thân D1,3 > 15cm)
• Cây cổ thụ (Đường kính thân D1,3 > 40cm)
• Cây quý hiếm, có giá trị bảo tồn (Sưa, Lim, Giáng hương, Sao đen…)

Các yếu tố cần xem xét trước khi dịch chuyển cây

• Đánh giá tình trạng sức khỏe của cây: Xác định cây có bị sâu bệnh, mục ruỗng, hay có dấu hiệu suy giảm sinh trưởng không.
• Đánh giá hệ thống rễ: Kiểm tra độ phát triển của rễ, đặc biệt là rễ cọc và rễ chùm.
• Điều kiện thời tiết: Tránh di dời cây vào mùa nắng nóng hoặc mưa bão.
• Hệ thống giao thông và cơ sở hạ tầng: Xác định tuyến đường vận chuyển phù hợp để hạn chế va chạm với công trình, đường dây điện.

Quy trình dịch chuyển cây bóng mát

Giai đoạn chuẩn bị

• Xác định kích thước bầu đất phù hợp với từng loại cây để bảo vệ tối đa bộ rễ:
  • Cây có đường kính thân (D1,3) từ 15 – 30cm: Bầu đất rộng 1,2 – 1,5m, sâu 0,8 – 1m.
  • Cây có đường kính thân (D1,3) từ 30 – 50cm: Bầu đất rộng 1,8 – 2,5m, sâu 1 – 1,2m.
  • Cây có đường kính thân (D1,3) trên 50cm: Bầu đất rộng >3m, sâu >1,5m.
• Cắt tỉa tán cây: Giảm 30 – 50% tán cây để hạn chế sự mất nước, giảm sức nặng khi vận chuyển.
• Bảo vệ thân cây: Quấn bao tải, xơ dừa hoặc vải bố quanh thân để tránh va đập.
• Chuẩn bị dụng cụ: Cuốc, xẻng, dây cáp, máy xúc, xe cẩu, xe chuyên dụng vận chuyển cây.

Kỹ thuật đào bầu và bọc bầu cây

• Đào bầu cây: Dùng cuốc, xẻng đào bầu đất theo kích thước đã tính toán. Lưu ý không làm tổn thương rễ chính.
• Bọc bầu cây: Sử dụng vải bố, bao tải, hoặc lưới thép bọc quanh bầu để cố định đất.
• Gia cố bầu: Dùng dây cáp hoặc thanh gỗ để gia cố, tránh vỡ bầu trong quá trình vận chuyển.

Kỹ thuật nâng và vận chuyển cây

• Nâng cây lên xe: Sử dụng xe cẩu hoặc cần trục để nâng cây, đặt cây theo phương thẳng đứng.
• Cố định cây trên xe: Dùng dây cáp hoặc dây thừng chắc chắn để giữ cây không bị xê dịch.
• Vận chuyển an toàn: Chọn tuyến đường có độ rung lắc thấp, tránh đi vào giờ cao điểm.

Trồng lại cây tại vị trí mới

• Chuẩn bị hố trồng: Đào hố rộng hơn bầu cây khoảng 20 – 30cm mỗi bên, sâu hơn bầu 10 – 15cm.
• Xử lý đất trồng: Trộn đất với phân hữu cơ, tro trấu để tăng độ tơi xốp.
• Đặt cây vào hố: Hạ bầu cây nhẹ nhàng, căn chỉnh cho thẳng đứng.
• Lấp đất và cố định cây: Lấp đất chặt vừa phải, làm bờ chắn nước quanh gốc. Dùng cọc tre hoặc dây chằng để giữ cây ổn định.
• Tưới nước ngay sau khi trồng: Tưới 30 – 50 lít nước để cây phục hồi nhanh.

Kỹ thuật chăm sóc sau khi dịch chuyển

Chăm sóc cây sau khi di dời là yếu tố quyết định tỷ lệ sống sót. Các bước quan trọng bao gồm:

• Tưới nước: Trong tháng đầu tiên, tưới nước hàng ngày (mỗi lần 30 – 50 lít tùy kích thước cây). Sau đó giảm dần tần suất tưới.
• Che chắn cây: Dùng lưới che nắng hoặc vải bọc gốc để giảm mất nước.
• Bón phân: Sau 2 tháng, bón phân hữu cơ hoặc phân NPK liều nhẹ để kích thích rễ phát triển.
• Kiểm tra sức khỏe cây: Theo dõi dấu hiệu khô héo, rụng lá và sâu bệnh để có biện pháp xử lý kịp thời.

Các lưu ý quan trọng và biện pháp an toàn

• Không dịch chuyển cây trong mùa khô cực đoan hoặc khi cây đang ra hoa kết trái.
• Không làm tổn thương rễ cọc vì có thể gây chết cây.
• Sử dụng biện pháp an toàn lao động: Công nhân phải đeo găng tay, dây an toàn khi cẩu cây lớn.
• Đối với cây quý hiếm, cần có chuyên gia giám sát để đảm bảo kỹ thuật tối ưu.

Đánh giá hiệu quả và theo dõi lâu dài

• Sau 3 – 6 tháng: Kiểm tra tỷ lệ sống sót, tình trạng hồi phục của cây.
• Sau 1 năm: Nếu cây phát triển bình thường, có thể tháo bỏ dây chằng.
• Ghi chép số liệu: Lập hồ sơ theo dõi tình trạng từng cây để tối ưu hóa quy trình dịch chuyển trong tương lai.

Kết luận

Dịch chuyển và chăm sóc cây bóng mát là một quy trình phức tạp đòi hỏi sự cẩn trọng và chuyên môn cao. Bằng cách áp dụng đúng kỹ thuật đào bầu, vận chuyển, trồng lại và chăm sóc, có thể đảm bảo tỷ lệ sống sót cao nhất cho cây sau khi dịch chuyển. Việc sử dụng biện pháp an toàn lao động và giám sát chất lượng trong suốt quá trình cũng là yếu tố quan trọng giúp bảo vệ cây và con người trong quá trình thực hiện.