Di dời cây là quá trình di chuyển một cây từ vị trí hiện tại sang một vị trí mới. Đây là một hoạt động phức tạp đòi hỏi nhiều nguồn lực và thời gian, đặc biệt đối với những cây lớn. Quyết định cấy ghép một cây cần dựa trên sự cân nhắc toàn diện các yếu tố như:

• Điều kiện của cây (hình dáng, sức khỏe, cấu trúc)
• Kích thước và loài cây
• Tình trạng bảo tồn và giá trị cảnh quan
• Khả năng phù hợp để cấy ghép
• Các yếu tố môi trường và văn hóa
• Các cân nhắc về chức năng và kỹ thuật
• Hiệu quả chi phí

Quy trình ra quyết định cấy ghép cây cần được thực hiện một cách có hệ thống, tuân theo các bước cơ bản sau:

1. Khảo sát cây trong khu vực dự án
2. Xác định các cây cần được bảo tồn
3. Đánh giá khả năng giữ cây tại vị trí hiện tại
4. Nếu không thể giữ nguyên vị trí, xem xét phương án cấy ghép trong phạm vi dự án
5. Nếu không thể cấy ghép trong dự án, cân nhắc cấy ghép ra bên ngoài
6. Chỉ xem xét chặt bỏ cây khi không còn phương án nào khác

Các yếu tố quyết định việc cấy ghép cây bao gồm:

• Sức khỏe tổng thể, hình dáng và cấu trúc của cây
• Kích thước và chất lượng của bầu rễ
• Kích thước của cây
• Loài và tình trạng bảo tồn
• Có sẵn địa điểm tiếp nhận phù hợp
• Thời gian chuẩn bị đầy đủ
• Đơn vị chăm sóc bảo dưỡng sau cấy ghép
• Khả năng tiếp cận vị trí hiện tại và mới
• Các ràng buộc của công trường
• Hiệu quả chi phí

Những cây không nên cấy ghép bao gồm:

• Cây có giá trị cảnh quan thấp
• Cây không thể phục hồi hình dáng sau cấy ghép
• Cây có tỷ lệ sống sót thấp sau cấy ghép
• Cây quá lớn
• Cây đã già cỗi hoặc suy tàn
• Cây có sức khỏe, cấu trúc hoặc hình dáng kém
• Loài cây không mong muốn

Lập kế hoạch di dời cây xanh

Cây bị ảnh hưởng bởi các dự án phát triển

Trong các dự án phát triển, cây xanh cần được bảo tồn đúng cách và không nên bị loại bỏ một cách không cần thiết. Những cây phù hợp và xứng đáng được bảo tồn cần được xác định trong giai đoạn lập kế hoạch hoặc nghiên cứu khả thi, và nên được bảo vệ thông qua việc lập kế hoạch, thiết kế, thực hiện và bảo trì sau xây dựng một cách cẩn thận và đúng đắn.

Cần xem xét kỹ lưỡng các cây hiện có khỏe mạnh và có cấu trúc tốt, đặc biệt là những nguồn tài nguyên cây quý giá như Cây Cổ thụ và Quý hiếm (OVTs) và các cây có tiềm năng đăng ký là OVTs. Việc di dời, bao gồm cấy ghép hoặc chặt bỏ, chỉ nên được xem xét nếu việc bảo tồn là không khả thi.

Cần tiến hành khảo sát cây trong khu vực dự án hoặc các khu vực liên quan để thu thập thông tin cần thiết cho việc lập kế hoạch và đề xuất bảo tồn cây.

Các đề xuất giữ lại hoặc cấy ghép cây cần được lập kế hoạch và thực hiện đúng cách để đảm bảo có đủ không gian cho cây hiện có và sự phát triển trong tương lai, cũng như thời gian đầy đủ để chuẩn bị cho việc cấy ghép.

Trong trường hợp không thể giữ cây tại vị trí hiện tại, ưu tiên nên được dành cho việc cấy ghép các cây bị ảnh hưởng đến các vị trí vĩnh viễn khác trong phạm vi dự án nếu thích hợp, để tăng tỷ lệ sống sót sau khi cấy ghép và giảm thiểu sự mất mát cây xanh trong môi trường địa phương. Nếu không khả thi, có thể cấy ghép các cây bị ảnh hưởng đến một vị trí vĩnh viễn phù hợp bên ngoài. Vị trí tiếp nhận nên ưu tiên gần khu vực dự án để duy trì hiệu quả cảnh quan trong khu vực lân cận.

Theo Thông tư Kỹ thuật số 10/2013 của Cục Phát triển, cần dành ít nhất 12 tháng cho hoạt động cấy ghép, ngoài thời gian tham vấn, xác định vị trí tiếp nhận phù hợp và quy trình phê duyệt. Nếu không, cần cung cấp lý do trong đơn đề xuất cấy ghép cây.

Các yếu tố quyết định việc cấy ghép

Đối với những cây được coi là không thể bảo tồn, cần cung cấp lý do cho bất kỳ đề xuất cấy ghép nào. Quyết định giữ lại, cấy ghép hoặc chặt bỏ một cây cần cân nhắc các yếu tố sau:

a) Sức khỏe tổng thể, hình dáng và cấu trúc của cây
b) Kích thước bầu rễ / chất lượng hệ thống rễ
c) Kích thước của cây
d) Loài và tình trạng bảo tồn của cây
e) Có sẵn và phù hợp của vị trí tiếp nhận
f) Thời gian chuẩn bị
g) Đơn vị bảo trì
h) Khả năng tiếp cận vị trí hiện tại và tiếp nhận, và vận chuyển
i) Các ràng buộc của công trường
j) Hiệu quả chi phí

Những cây không nên cấy ghép

Những cây có các đặc điểm sau không nên được xem xét cấy ghép trong điều kiện bình thường:

a) Giá trị cảnh quan thấp
b) Hình dáng không thể phục hồi sau khi cấy ghép
c) Tỷ lệ sống sót thấp sau khi cấy ghép
d) Kích thước quá lớn
e) Có dấu hiệu rõ ràng của sự già cỗi và bắt đầu suy tàn
f) Sức khỏe, cấu trúc hoặc hình dáng kém
g) Loài không mong muốn

Việc tuân thủ các hướng dẫn này sẽ giúp đảm bảo quyết định cấy ghép cây được cân nhắc kỹ lưỡng và thực hiện một cách có trách nhiệm, góp phần bảo tồn cảnh quan và môi trường đô thị.

Thiết kế và Lập hồ sơ di dời cây xanh

Lập kế hoạch chi tiết

Khi lập kế hoạch cấy ghép cây, điều quan trọng là phải đảm bảo rằng tất cả các yêu cầu đã được lên kế hoạch và ghi chép đầy đủ trong hợp đồng, bao gồm:

• Thời gian cắt tỉa rễ
• Kích thước bầu rễ
• Yêu cầu về nâng và vận chuyển cây
• Giám sát và bảo dưỡng sau cấy ghép
• Các yêu cầu kỹ thuật khác

Tất cả các công việc này cần được giám sát chặt chẽ bởi chuyên gia cây xanh theo đúng thông số kỹ thuật trong hợp đồng trong và sau quá trình thi công.

Biện pháp an toàn

Công tác cấy ghép cây, cũng như các hoạt động quản lý cây xanh khác, cần được thực hiện một cách kiểm soát và an toàn. Cụ thể:

• Công nhân tham gia cấy ghép cây phải được hướng dẫn và giám sát đầy đủ để đảm bảo công việc được hoàn thành an toàn.
• Khu vực làm việc phải được kiểm tra kỹ lưỡng các mối nguy tiềm ẩn trước khi bắt đầu quá trình cấy ghép.
• Cần xác định vị trí của các công trình ngầm và chướng ngại vật cả dưới lòng đất và trên không trước khi cấy ghép bất kỳ cây nào.

Công cụ và thiết bị

• Tất cả công cụ và thiết bị phải phù hợp với các hoạt động và được chuẩn bị trước.
• Dụng cụ đào và cắt tỉa rễ phải sắc và sạch để cắt mà không làm gãy, nghiền nát hoặc xé rách rễ.
• Thiết bị đào và cắt tỉa rễ cơ giới phải được vận hành theo khuyến nghị của nhà sản xuất để giảm thiểu tổn thương cho rễ cây.
• Cáp nâng, xích, dây đai và/hoặc dây treo phải được kiểm tra và sử dụng theo hướng dẫn và thông số kỹ thuật của nhà sản xuất.

Việc tuân thủ các hướng dẫn về thiết kế và lập hồ sơ này sẽ giúp đảm bảo quá trình cấy ghép cây được thực hiện một cách chuyên nghiệp, an toàn và hiệu quả, tăng tỷ lệ thành công của việc cấy ghép.

Quy trình di dời cây

Chuẩn bị bầu rễ

Việc chuẩn bị bầu rễ là một bước quan trọng trong quá trình cấy ghép cây. Cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Thực hiện cắt tỉa rễ theo giai đoạn, mỗi giai đoạn cách nhau ít nhất 1 tháng để cây có thời gian thích nghi và phát triển rễ mới.
• Kích thước bầu rễ thông thường có đường kính gấp 8-10 lần đường kính thân cây. Ví dụ với cây có đường kính thân 20 cm, bầu rễ nên có đường kính khoảng 1,6-2 m.
• Sử dụng dụng cụ sắc và sạch để cắt rễ, tránh làm rách hoặc gãy rễ. Cắt rễ phải sạch sẽ để khuyến khích sự phát triển của rễ mới.
• Đào rãnh xung quanh bầu rễ theo hình tròn hoặc hình vuông, sau đó lấp đất trở lại kèm theo chất kích thích sinh trưởng rễ.
• Bọc bầu rễ cẩn thận bằng vải bố ẩm để bảo vệ và giữ ẩm cho rễ.

Cắt tỉa tán cây

Việc cắt tỉa tán cây cần được thực hiện cẩn thận:

• Hạn chế cắt tỉa tán cây quá nhiều vì điều này sẽ làm giảm khả năng quang hợp của cây.
• Chỉ loại bỏ các cành bị hư hại, bệnh hoặc chết.
• Giữ lại càng nhiều lá càng tốt để cây có thể tiếp tục quang hợp.
• Nếu cần thiết, chỉ nên cắt tỉa nhẹ để cân bằng tán và giảm sức cản gió.

Nâng và vận chuyển cây

Đây là bước quan trọng và cần được thực hiện cẩn thận:

• Nâng cây bằng bầu rễ, tuyệt đối không nâng bằng thân cây để tránh gây tổn thương.
• Sử dụng dây đai hoặc lưới bọc quanh bầu rễ để gia cố khi nâng.
• Bảo vệ cẩn thận thân và cành cây trong quá trình vận chuyển, tránh va đập.
• Nếu cần đặt cây nằm ngang khi vận chuyển, cần đệm lót cẩn thận và buộc chặt.
• Vận chuyển cây trong thời gian ngắn nhất có thể, tránh để cây bị khô héo.

Chuẩn bị hố trồng

Hố trồng cần được chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi cấy ghép:

• Đào hố rộng gấp 1,5-2 lần đường kính bầu rễ. Ví dụ với bầu rễ đường kính 2 m, hố trồng nên rộng 3-4 m.
• Độ sâu của hố nên bằng chiều cao của bầu rễ.
• Đảm bảo thoát nước tốt bằng cách đào sâu thêm 30-50 cm dưới đáy hố và lấp đá dăm.
• Giữ lại đất mặt để tái sử dụng khi lấp hố.
• Cải tạo đất bằng cách trộn với phân hữu cơ hoai mục.

Trồng cây

Quá trình trồng cây cần tuân thủ các bước sau:

• Đặt cây theo hướng ban đầu để duy trì sự thích nghi của cây với ánh sáng.
• Đặt bầu rễ vào giữa hố, điều chỉnh độ cao sao cho cổ rễ ngang mặt đất.
• Loại bỏ vật liệu bọc bầu rễ như vải bố, lưới…
• Lấp đất theo từng lớp 20-30 cm, nén nhẹ để loại bỏ túi khí nhưng không nén chặt.
• Tạo gờ đất xung quanh để giữ nước tưới.
• Tưới nước đẫm để đất lún tự nhiên.
• Cố định cây bằng dây neo hoặc cọc chống nếu cần thiết.

Việc tuân thủ quy trình cấy ghép cẩn thận sẽ giúp tăng tỷ lệ sống sót và phục hồi của cây sau khi cấy ghép. Cần có sự giám sát của chuyên gia cây xanh trong suốt quá trình để đảm bảo thực hiện đúng kỹ thuật.

Chăm sóc cây sau khi di dời

Chăm sóc sau khi cấy ghép là một phần vô cùng quan trọng để đảm bảo sự sống sót và phục hồi của cây. Dưới đây là những hướng dẫn chi tiết về chăm sóc cây sau khi cấy ghép:

Bảo vệ cây trong giai đoạn đầu

• Nếu cây được cấy ghép trong khu vực đang thi công, cần bảo vệ cây bằng hàng rào chắc chắn để tránh các hoạt động xây dựng gây tổn hại.
• Đảm bảo cây được ổn định trước khi hệ thống rễ phục hồi hoàn toàn để tự hỗ trợ.

Tưới nước và bón phân

• Cung cấp đủ nước để làm ướt toàn bộ thể tích đất trong vùng rễ, giúp giảm thiểu stress và đảm bảo sự sống sót của cây.
• Bón phân có thể không cần thiết trừ khi xác định được thiếu hụt dinh dưỡng. Việc phân hủy của lớp phủ gốc và chất hữu cơ trong đất có thể cung cấp đủ dinh dưỡng trong giai đoạn đầu.

Phủ gốc

• Sử dụng lớp phủ gốc dày khoảng 5 cm để giữ ẩm đất, điều hòa nhiệt độ, kiểm soát cỏ dại và bổ sung chất hữu cơ.
• Phủ gốc trong khu vực rễ sẽ phát triển trong 2 năm đầu sau khi trồng.
• Không đặt lớp phủ quá gần thân cây hoặc cổ rễ.

Kiểm soát cỏ dại

• Loại bỏ cỏ dại xung quanh gốc cây để tránh cạnh tranh dinh dưỡng và nước.

Hỗ trợ cây

• Sử dụng cọc chống hoặc dây neo để giữ cây thẳng đứng cho đến khi rễ phát triển đủ để neo cây.
• Kiểm tra và điều chỉnh thường xuyên các hệ thống hỗ trợ để tránh gây tổn thương cho cây.
• Loại bỏ hệ thống hỗ trợ sau khi cây đã ổn định, thông thường sau 1-2 năm.

Theo dõi và xử lý sâu bệnh

• Kiểm tra cây thường xuyên để phát hiện sớm các dấu hiệu stress, sâu bệnh hoặc tổn thương.
• Xử lý kịp thời nếu phát hiện vấn đề.

Cắt tỉa

• Hạn chế cắt tỉa trong 1-2 năm đầu sau khi cấy ghép, chỉ loại bỏ các cành bị hư hại hoặc chết.

Bảo vệ thân cây

• Tránh gây tổn thương cơ học cho thân cây, đặc biệt là với cây cọ không có khả năng tái tạo mô để che phủ vết thương.

Việc chăm sóc sau cấy ghép cần được thực hiện trong ít nhất 2-3 năm đầu tiên. Theo dõi sát sao và có biện pháp khắc phục kịp thời khi cây có dấu hiệu suy giảm sẽ giúp tăng tỷ lệ sống sót và phục hồi của cây sau khi cấy ghép.

Di dời cây cọ, cây cau, cây chà là

Cấy ghép cây cọ, cây cau, cây chà là có một số đặc điểm riêng cần lưu ý so với các loại cây khác:

Đặc điểm sinh lý của cây cọ

• Cây cọ là thực vật đơn tử diệp, không có tầng phát sinh vỏ để tạo mô mới che phủ vết thương. Do đó cần tránh gây tổn thương cơ học cho thân cây trong quá trình cấy ghép.
• Cây cọ không có tán lá sum suê. Việc cắt bỏ quá nhiều lá khỏe mạnh sẽ không mang lại lợi ích mà còn gây stress cho cây.
• Chồi đỉnh của cây cọ cần được bảo vệ cẩn thận vì đây là nơi phát triển các lá mới.

Kỹ thuật cấy ghép cây cọ

• Cây cọ tương đối dễ cấy ghép do có hệ rễ chùm gồm nhiều rễ sơ cấp phát triển độc lập từ vùng hình thành rễ ở gốc thân.
• Bầu rễ của cây cọ có thể nhỏ hơn so với các loại cây khác, nhưng vẫn cần đủ khối lượng và độ sâu để nâng đỡ cây.
• Bán kính tối thiểu của bầu rễ nên là 15 cm tính từ gốc thân ở mặt đất. Bầu rễ càng lớn càng tốt.
• Tránh cắt tỉa quá nhiều lá khỏe mạnh khi cấy ghép cây cọ.
• Bảo vệ cẩn thận phần thân cây và chồi đỉnh trong quá trình vận chuyển và cấy ghép.

Chăm sóc sau cấy ghép

• Cần nhanh chóng giúp cây cọ phục hồi sau stress cấy ghép.
• Đảm bảo cung cấp đủ nước và dinh dưỡng.
• Tránh để cây bị thiếu nước hoặc dinh dưỡng kéo dài, có thể gây ra hiện tượng thắt cổ chai trên thân.
• Theo dõi và chăm sóc cây cọ ít nhất trong 2-3 năm đầu sau khi cấy ghép.

Việc tuân thủ các nguyên tắc trên sẽ giúp tăng tỷ lệ sống sót và phục hồi của cây cọ sau khi cấy ghép. Cần có sự giám sát của chuyên gia cây xanh trong suốt quá trình để đảm bảo thực hiện đúng kỹ thuật.